TAJRIBA ТЕХNOLOGIYA LABORATORIYASI

Laboratoriya 1963 yilda t.f.n. (1972 yildan – texnika fanlari doktori, prof.) Talat Taybekovich Shakirov tomonidan tashkillashtirilgan. Keyinchalik unga t.f.n. Turaxodjaev Muratbek Turaxodjaevich (1998-2008), texnika fanlari doktori Sadikov Alim Zairovich (2008-2012), t.f.n. Xalilov Ravshanjon Muratdjanovich (2012-2014), texnika fanlari doktori Sadikov Alim Zairovich (2014-2018), texnika fanlari doktori Sotimov G'ayrat Baxtiyarovich (2018 yildan hozirgacha) mudurlik qiliganlar.

 

          

                                Prof. Т.Т. Shakirov                                             

Ushbu laboratoriyada o‘simlik хom ashyolaridan fiziologik faol moddalarni ajratib olish texnologiyalarini ishlab chiqish hamda ular asosida olingan substsnsiyalarni tegishli me’yoriy-texnik hujjatlarni tayyorlash bo‘yicha keng ko‘lamli texnologik tadqiqotlar olib borilmoqda, shuningdek, xom ashyodan tayyor mahsulotgacha bo‘lgan davrda tahlil qilish va ishlab chiqarishni bosqichma-bosqich nazorat qilish usullari ishlab chiqilmoqda. Olingan ma'lumotlar kimyoviy texnologiyaning nazariy asoslarini ishlab chiqish, amaliy tadqiqot natijalarini ishlab chiqarishga joriy etishni yanada jadallashtirish maqsadida texnologik jarayonlarning umumiy qonuniyatlarini aniqlash imkonini beradi. Alkaloidlarni ularning asosliligiga, xom ashyo tarkibiga va xom ashyo turiga qarab olish texnologiyasini matematik modellashtirish imkoniyati aniqlandi.

Ekstraktlarni qo'shimcha moddalardan tozalashning zamonaviy usullari va usullarini qo'llash imkoniyati ko'rsatilgan, masalan, alkaloidlarni eritmalardan ajratish va ekstraktdagi glikozidlarni gidrofil aralashmalardan tozalash uchun ion almashinadigan smolalaerdan (qatronlardan) foydalanish, shuningdek murakkab aralashmalali alkaloidlarni ajratishda polibufer usuli kabilar.

Laboratoriyaning maqsadi o’simlik va biologik homashyolardan ularning biologik faol moddalari asosida dori vositalari, vetinariya vositalari, qishloq xo’jaligi vositalati, gigienik proflaktik vositalar, ozuqaga qo’shmchalar va kosmetologik vositalarni yaratish.

Laboratoriyaning vazifalari dori vositalari, vetinariya vositalari, qishloq xo’jaligi vositalati, gigienik proflaktik vositalar, ozuqaga qo’shmchalar va kosmetologik vositalarni substansiyalari (jumladan suyuq, quyuq va quruq ekstraktlar) va ularning tayyor dori shakllarini ishlab chiqarish texnologiyalarini bosqichma-bosqich ilmiy tadqiq qilish. Ishlanmalarni standartlash hamda texnologik jarayonlarni nazorat usullarini ishlab chiqish. Yaratilgan texnologiyalarni ishlab chiqarish bazalarida sinovdan o’tkazish. Vositalarini ishlab chiqarish bo'yicha tajriba-sanoat  reglamentlarini ishlab chiqish, o'simlik xomashyosi, substansiyalar va tayyor dori vositalarini uchun me’yoriy-texnik xujjatlarini  ishlab chiqishdan iborat.

Tibbiyot amaliyotiga joriy etilgan dori vositalarini ishlab chiqarishni tahlil qilish va monitoring qilishning samarali usullari ishlab chiqildi. Fiziologik faol birikmalarning fizik-kimyoviy xossalari oʻrganiladi, ularning eritmalardagi harakati va tuzilishi oʻrtasida bogʻliqlik oʻrnatiladi va shu asosda xom ashyo tarkibidagi faol moddalarni texnologik jarayonning bosqichlari va tayyor dori shakllari dozalari boʻyicha miqdoriy aniqlash usullari ishlab chiqiladi.

Dori substansiyalarini  ishlab chiqarishni bosqichma-bosqich nazorat qilishni tahlil qilish uchun xromatografik, polarografik va spektrometrik usullar taklif etiladi. Olingan natijalarga asoslanib substansiyalar va ularning dori shakllari uchun me’yoriy-texnik hujjatlar loyihalari tuziladi, bular: VFS, FS va texnik shartlardir. Texnologik laboratoriyaning ilmiy faoliyatining asosiy yo‘nalishlaridan biri biologik faol moddalarning substansiyalarini ajratib olish texnologiyalarini ishlab chiqish bilan bog‘liq. Tajriba-texnologiya laboratoriyasi xodimlari o‘z oldiga qo‘yilgan vazifalarni bajarishda asosiy e’tiborni texnologiyalarni rivojlantirish va xalq xo‘jaligining turli tarmoqlariga, asosan, mahalliy xom ashyodan yuqori samarali dori vositalarini joriy etish bilan bog‘liq amaliy masalalarni hal etishga qaratagan. Shu maqsadda institutning botanik, kimyogar, farmakolog va toksikologlari bilan faol hamkorlik olib borilmoqda.

Tajriba-texnologiya laboratoriyasining ilmiy xosimlarini va hammualliflarning muvaffaqiyatli hamkorlikdagi izlanishlari tufayli Leuzea o’simligining (Rhaponticum carthamoides) ildizi va ildizpoyalaridan “Ecdisten” anabolik preparati yaratilib, ishlab chiqarishga joriy etildi.

Ekdisten preparatini olish texnologiyasi O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi O’simlik moddalari kimyosi instituti Tajriba ishlab chiqarish korxonasidaida, Chimkent kimyo-farmatsevtika zavodida (Qozog‘iston), Manturovo dorivor preparatlar zavodida (Rossiya) o‘zlashtirildi. Ecdisten - bu institut Tajriba ishlab chiqarish korxonasidaida ishlab chiqarilgan birinchi dorilardan biri bo'lib, chet elga eksport qilina boshladi.

Ecdisten organizmdagi oqsil biosintezini kuchaytiradi, molekulyar mexanizmda anabolik steroidlarga o'xshash aniq tonik va anabolik ta'sirga ega. Anabolik steroidlardan (metabolizmni rag'batlantiruvchi gormonlar) farqli o'laroq, ekdisten erkak jinsiy gormoni rolini o'tkazmaydi, jinsiy bezlar funktsiyasini kamaytirmaydi va ekzogen testosteron va anabolik steroidlarning zararli yon ta'siridan xoli. Ecdisten tonik sifatida keng qo'llaniladi.

             

Labaratoriyaning ilmiy yutuqlari  

Preparat sinovdan o'tkazildi va sport tibbiyotida musobaqalarga tayyorgarlik ko'rish paytida va bevosita musobaqalar paytida sportchilarning tezligi va kuch sifatlarini oshirish uchun muvaffaqiyatli qo'llanila boshlandi. Rhaponticum carthamoidesni qayta ishlashda ekdisten ishlab chiqarish chiqindilarida flavonoid va lipid tabiatli biologik faol moddalari borligi aniqlandi. Tadqiqotlar natijasida flavonoidlar va lipid kontsentrati yig'indisini olish usullari ishlab chiqildi. Shunday qilib, Leuzeani qayta ishlashning murakkab texnologiyasi ekdisten bilan bir qatorda, gipoazotemik ta'sirga ega flavonoidlar va lipid konsentratlari yig'indisini olish imkonini berdi. Leuzea lipid kontsentrati asosida institut va Olmaliq maishiy kimyo zavodi mutaxassislari tomonidan “Limonchiki” bolalar shampunining retsepti ishlab chiqildi. Ushbu yangi turdagi fitoshampun Olmaliq maishiy kimyo zavodida ishlab chiqarilgan.

Institut mutaxassislari tomonidan o‘rganilgan tarkibida ko‘p miqdorda fitoekdisteroidlar bo‘lgan o‘simlik ishlab chiqaruvchilari orasida O‘zbekistonning endemik o‘simligi Ajuga turkestanica (Turkiston ayugasi) dori vositalari olishda eng istiqbolli bo‘lib chiqdi. Ekdisten bilan bir qatorda ekdisteroidlarga asoslangan "Exumid" adaptogen oziq-ovqat qo'shimchasini ishlab chiqarish texnologiyasi ishlab chiqildi va joriy etildi. Exumid tonik ta'sirga ega, ishlashni rag'batlantiradi va turli stress omillarining salbiy ta'siridan himoya qiladi. Ekzumid ta'sirida organizmda oqsil biosintezi kuchayadi, ayniqsa mushak to'qimalarida eritropoez va immunogenez rag'batlantiriladi. Gormonga o'xshash xususiyatlarga ega emas. Ekzumid uglevodlar va lipidlar almashinuvida qulay o'zgarishlarni keltirib chiqaradi, kayfiyatni, aqliy va jismoniy holatni yaxshilaydi, tananing funksionalligini oshiradi. Exumid doping dorisi emas va sport tibbiyoti amaliyotida antidoping nazorati nuqtai nazaridan hech qanday cheklovlarsiz qo'llanilishi mumkin.

Ajuga turkestanica ekdisteroidlari asosida terini parvarish qilish vositalarida qo‘llaniladigan “Jhisten” biologik faol qo‘shimchasini olish texnologiyasi yaratilib, ishlab chiqarishga yo‘naltirildi. Jistene epidermisning barcha qatlamlarida hujayralar orqali suvning uzluksiz aylanishiga yordam beradi. Teri tiklanadi va unga ta'sir qiluvchi tashqi suvsizlantiruvchi omillarga nisbatan chidamli bo'ladi.

Ayni paytda mazkur texnologiya asosida institutning Tajriba-ishlab chqarish korxonasi tomonidan “jistenin” bioqo‘shimchasi ishlab chiqarilib, Fransiyaning “Christian Dior” kompaniyasiga eksport qilinmoqda. Kompaniya butun dunyo bo'ylab sotiladigan Jistenin asosida 30 dan ortiq mahsulot ishlab chiqaradi. Jisten (jistenin) 20 yildan ortiq xorijiy mamlakatlarga eksport qilinadigan birinchi mahsulotlardan biridir.

Ajuga turkestanica ekdisteroidlari va iridoidoidlariga asoslangan adaptogen va laktostimulyatsion ta'sirga ega bo'lgan yana bir dori "Ayustan" dir. Bundan tashqri “LATOXAN” (Fransiya) kompaniyasiga sotiladigan “Turkesteron” bioreagenti xuddi shu o’simlikdan ajratib olinadi. Ajuga turkestanica chiqindilaridan gepatoprotektor va o’t haydovchi ta'sirga ega bo'lgan iridoidlar (harpagid va 8-O-atsetilharpagid) va yarani davolovchi ta'sir ko'rsatadigan hamda teridagi metabolik jarayonlarni yaxshilaydigan lipid konsentrati yig'indisini olish texnologiyalari ishlab chiqilgan.

Ta'kidlash joizki, Tajriba-texnologiya laboratoriyasining xodimlari dunyoda birinchi bo'lib Ferula turkumining turli vakillaridan ajratilgan murakkab efirlari terpenoid spirtlari (METS) asosida olingan preparatlarning sanoat texnologiyalarini ishlab chiqdilar va joriy qildilar.

                                         

“Tefestrol” preparati substansiyasini ishlab chiqarish texnologiyasi yatildi va joriy etildi.

Tefestrol - Ferula tenuisecta ildizlaridan ajratilgan METS aralashmasidir. Preparat tuxumdonlar faoliyatining etarli emasligidan kelib chiqadigan umumiy buzilishlarni yo'q qiladi, gipofiz bezidagi luteinizatsiya qiluvchi va follikullarni ogohlantiruvchi gormonlar sintezi va sekretsiyasi jarayonlarini faollashtiradi va menopauzadagi ayollarning umumiy holatini yaxshilaydi.

Preparatning past toksikligi va engil terapevtik ta'siri uni uzoq vaqt davomida progestogenlar bilan birgalikda ko'plab ginekologik kasalliklar uchun almashtirish terapiyasi sifatida qo'llash imkonini beradi.

Ferula turkumiga mansub oʻsimliklarning murakkab efirlarini terpenoid spirtlari asosida “Panoferol”, “Panoroot-50”, “Zofarol”, “Protol” va “Kufestrol” kabi estrogen tipidagi preparatlar yaratilib, ularni parrandachilikda tuxum ishlab chiqarishni ko'paytirish uchun qo'llashga tavsiya etildi hamda ishlab chiqarishga joriy qilindi.

Bu yoʻnalishni ishlab chiqishda F.tenuisecta murakkab efirlarini terpenoid spirtlari asosida adenoma va prostata saratonini davolash uchun “Ferulen” dori vositasini ishlab chiqarish texnologiyasi yaratildi. Ferulenning antiprostatik ta'sirga ega ekanligi, androgenga bog'liq organlarning (ventral prostata, oldingi prostata, urug' pufakchalari, moyaklar) og'irligini kamaytirishi va testosteron sekretsiyasini inhibe qilishi ko'rsatilgan. Antiprostatik faollik nuqtai nazaridan, ferulen sinestrol, prostamoldan preparatlaridan ustundir va jarrohlik kastratsiyadan olib bormaydi. Preparat yallig'lanishga qarshi ta'sirga ega. Preparat og'iz orqali yuborilganda past toksiklikni ko'rsatadi.

Flavonoidlar asosida “Sinarosid” va “Flanorin” preparatlarini ishlab chiqarish texnologiyalari ishlab chiqilgan. Sinarosid - Ferula varia dan individual flavonoid bo'lgan gipoazotemik va nefroprotektiv ta'sirga ega dori, Flanorin - Pseudosophora alopecuroidesdan ajratilgan flavonoidlar yig'indisidan tashkil topgan gepatoprotektor va o’t haydovchi vosita.

Thermopsis alterniflora (Ketma-ket gulli thermopsis) o‘simlik hom ashyosini kompleks qayta ishlash ustida tajribalar olib borildi, natijada “Cytisin” alkaloidi va “Flateron” flavonoidlari yig‘indisini olish texnologiyasi yaratilib, ishlab chqarishga joriy etildi.

Cytisine - nafas olish yo'llarining analeptikidir. Preparat avtonom nerv tizimining ganglionlariga va tegishli shakllanishlarga - buyrak usti bezlarining xromafin to'qimalariga va karotid glomerullarga ogohlantiruvchi ta'sir ko'rsatadi. Sitizin substansiyasi asosida «Nobel Pharmsanoat» farmasevtika korxonasi Nikotinabs preparatini ishlab chiqdi. Tabex va nikotinabs preparatlarining qiyosiy bioekvivalentligini o'rganish  tadqiqotlari shuni ko'rsatdiki, o'tkir toksiklik va antinikotin faolligi jihatidan Nikotinabs Tabex preparatiga mos keladi. Hozirda Nikotinabs preparati tibbiyot amaliyotiga tadbiq qilingan.

Geterofaza tizimlarida alkaloidlarning tarqalishining ularning asoslilik kuchiga bog'liqligi aniqlandi, bu 35 dan ortiq individual fiziologik faol alkaloidlarni (lappakonitin, galantamin, likorin, sitizin, protopin, deoksipeganin va boshqalar ) olish uchun oqilona texnologiyalarni ishlab chiqish imkonini berdi. Yo’t moddalarni ion almashinadigan kolonkalarda sorbsiyalash yo'li bilan ekstraktlarini tozalashning original usuli ishlab chiqilgan, so'ngra maqsadli mahsulotlarni suyuqlik-suyuqlik ekstraktsiyasi bilan ajratib olinadi. Bu usul yordamida 15 dan ortiq izoprenoid tabiatli dori vositalari (oligvon, ekdisten, tefestrol panoferol va boshqalar), 10 dan ortiq fenol tabiatli dori vositalarini (kumarinlardan psoralen va psoberan, sinarosid) ishlab chiqarish texnologiyalari yaratildi.

Texnologik ishlanmalar O‘zbekiston (“Toshkimfarmzavod”, Farg‘ona, Navoiy, Qo‘qondagi “O‘zkimsanoat” zavodlari), Qozog‘iston (Chimkent farmatsevtika zavodi), Rossiya (VILAR, Manturovskiy farmatsevtika zavodi), sinarozid, flateron, ferulin, flanorin (“Nika Pharm”) korxonalarida joriy etildi.

Laboratoriyada olib borilayotgan ilmiy faolyat natijalarida o‘simlik xomashyosi dori vositalarining substansiyalari va dori shakllariga oid 16 texnologik reglament, 50 dan ortiq farmakopeya maqolalari tasdiqlangan.

Institutning asosiy dori vositalarining (allapinin, galantamin gidrobromidi, ekdisten va boshqalar) savdo belgilari O‘zbekiston va Rossiya Federatsiyasida ro‘yxatdan o‘tgan.

Tadqiqot natijalari milliy va xalqaro jurnallarda chop etilib kelinmoqda. 30 dan ortiq mualliflik guvohnomalari va patentlar olingan, Shu kungacha 10 ta doktorlik va 20 ta nomzodlik dissertatsiyalari himoya qilingan.

Fan doktori (DSc) dissertasiyalari

  1. Шакиров Т.Т. «Исследование в области разработки технологии производства алкалоидов и некоторых фурокумаринов» (1972 г.).
  2. Арипов Х.Н. «Технология производства алкалоидов Vinca erecta и Peganum harmala» (1979 г.).
  3. Сагдуллаев Ш.Ш. «Технология комплексной переработки лекарственных растений Aconitum leucostomum, Aconitum septentrionale, Ungernia victoris, Rosa canina и шрота хлопчатника» (2007 г.).
  4. Сагдуллаев Б.Т. «Технология получения субстанций из растений Alhagi pseudalhai Desv., Codonopsis clematidea Schrenk, Althaea armeniaca Ten., Plantago major L. и  Rosa canina L.» (2010 г.).
  5. Маматханов А.У. «Разработка технологий производства субстанций препаратов на основе экдистероидов и сложных эфиров терпеноидных спиртов из растений Rhaponticum carthamoides, Silene praemixta, Ajuga turkestanica и Ferula tenuisecta» (2014 г.).
  6. Садиков А.З. «Оптимизация технологий производства алкалоидов из растительного сырья» (2015 г.).
  7. Сотимов Г.Б. «Pазработка технологий производства субстанций препаратов на основе алкалоидов и флавоноидов при комплексной переработке Thermopsis alterniflora» (2017 г.)
  8. Мадрахимов Ш.Н. «Разработка технологии лекарственных форм фланорина, ферулена, циннарозида, эксумида, катацина и аллергодафа» (2018 г.)

9. Халилов Р.М. «Разработка технологии производства субстанций препаратов ферулена, фланорина, цинарозида на основе флавоноидов и сложных эфиров терпеноидных спиртов из растений флоры Узбекистана» (2018 г.)

10.Маматханова М.А.  Apiaceae ва Asteraceae  оилаларига мансуб ўсимликларнинг терпеноидлари асосида препаратларнинг субстанцияларини ишлаб чиқариш технологиялари (2023г.)

 

PhD dissertasiyalari

1. Маматханова М.А. «Технология получения субстанций препаратов Цинарозид и Куфэстрол» (2011 г)

  1. Ботиров Р.А. «Создание рациональных технологий субстанций стахидрина, донаксина гидрохлорида, ликорина гидрохлорида и платифиллина гидротартрата» (2018 г).
  2. Валиев Н. «Технологии производства субстанций препаратов антиаритмина и дигидроатизина гидрохлорида» (2018 г).
  3. Жураев О.Т. «Технология получения алкалоида аконитина высокой степени чистоты из клубней Aconitum soongaricum» (2019 г)
  4. Хажибаев Т.А. «Разработка технологий производства сухих экстрактов из bidentis tripartitae и tribulus terrestris» (2020 г.)
  5. Абдурахманов Б.А. «Разработка технологий производства сухих экстрактов из Hypericum scabrum, Glycyrrhiza glabra и Silybum marianum» (2020 г.)
  6. Саноев А.И. «Технологии флюидной экстракции биологически активных веществ из вторичных продуктов переработки растенией Glycyrrhiza glabra, Amaranthus hypochondriacus и Vitis vinifera» (2021 г)
  7. Муталова Д.К. N-дезоксилаппоконитин гидробромид, донаксин гидрохлоридисубстанциялари, аконитин биореактиви, уларнинг хом ашёлари ва саноат ишлаб чиқариш технологияларининг назоратлари (2024г.)  

Ilmiy maqolalar

  1. Ботиров Р.А., Азизова М.А. / Янги, иқтисодий самарадор технология асосида ликорин гидрохлорид олишнинг технологик тизими // - Тошкент. Ўзбекистон Фармацевтик хабарномаси -2017. -№1. -Б 49-55.
  2. Ботиров Р.А., Дусчанова Г.М., Азизова М.А. / Capparis spinosa – растительное сырьё для получения алкалоида стахидрина и морфо-анатомическое строение его вегетативных и генеративных органов // -Ташкент. Фармацевтический вестник Узбекистана. -2017. -№3. -С 25-29.
  3. K. S. Zhauynbaeva, R. K. Rakhmanberdyeva, B. A. Abdurakhmanov. Polysaccharides from Silybum marianum, Chemistry of Natural Compounds, 2017, Volume 53, Issue 5, pp 820–822.
  4. Botirov R.A., Azizova M.A., Ahmedov V.N., Valiev V.N., Sadykov A.Z., Sagdullaev Sh.Sh. / Factors influencing on the extraction of stahydrine alkaloid from plant Capparis spinosa // -Ташкент. Фармацевтический журнал. -2017. -№4. -С. 54-58.
  5.  Botirov R.A., Mutalova D.K., Abraeva Z.Ch., Sadykov A.Z., Sagdullaev Sh.Sh., Aisa H.A. / On manufacture of platyphylline hydrotartrate from the aerial parts of senecio platyphyllus // -Tashkent.  Uzbek Biological Journal. -2017. -P. 55-58.
  6. Botirov R.A., Karimov U.T., Aripova S.F., Sagdullaev Sh.Sh. / Optimization of the extraction process when receiving the sum alkaloids of the Crambe kotschyana // -Tashkent.  Uzbek Biological Journal. -2017. -P. 78-81.
  7.  Ботиров Р.А., Саноев З.И. Математическое планирование процесса экстракции алкалоида донаксина из растения Аrundo donax L // Universum: химия и биология : электрон. научн. журн. 2018. № 7 (49). C. 22-27. URL: https://7universum.com/ru/nature/archive/item/6065
  8. Janibekov A.A., Yossef F.S., Ashour M.L., Mamadalieva N.Z. New flavonoid glycosides from two Astragalus species (Fabacea) and validation of their antihyperglycaemic activity using molecular modeling and in vitro studes., Industrial Grops Products, 2018, 118, 142-148.
  9. B. A. Nigmatullaev, G. M. Duschanova, B. A. Abdurahmonov, G.B. Sotimov, Anatomical Structure of Vegetative and Generative Organs of Silybum marianum (L.) Gaertn. (Fam. Asteraceae), American Journal of Plant Sciences, 2018, 9, 38-43.
  10. Валиев Н.В., Ботиров Р.А., Жураев О.Т., Маҳмудова Б.Ш., Салимов Б.Т., Садиков А.З., Сагдуллаев Ш.Ш. Стандартизация надземной части Aconitum Zeravschanicum в качестве алкалоидоносного сырья // Universum: Химия и биология: 2018. № 10(52). C. 10-14.
  11. Janibekov A.A., Yossef F.S., Ashour M.L., Mamadalieva N.Z. New flavonoid glycosides from two Astragalus species (Fabacea) and validation of their antihyperglycaemic activity using molecular modeling and in vitro studes., Industrial Grops Products, 2018, 118, 142-148.
  12. B. A. Nigmatullaev, G. M. Duschanova, B. A. Abdurahmonov, G.B. Sotimov, Anatomical Structure of Vegetative and Generative Organs of Silybum marianum (L.) Gaertn. (Fam. Asteraceae), American Journal of Plant Sciences, 2018, 9, 38-43.
  13. Ботиров Р.А., Азизова М.А., Валиев Н.В., Жураев О.Т., Садиков А.З., Сагдуллаев Ш.Ш. Технология производства субстанции лекарственного препарата донаксина гидрохлорида // Universum: Химия и биология: 2019. № 3(57). С. 44-47.
  14. Валиев Н.В., Ботиров Р.А., Жураев О.Т., Саноев А.И., Азизова М.А. Оптимизация процесса получения дигидроатизина // Universum: Химия и биология: 2019. № 3(57). С. 48-52.
  15. Жураев О.Т., Ботиров Р.А., Валиев Н.В., Джураева Л.Т. Изучение факторов, влияющих на процесс экстракции алкалоида зонгорина из надземой части растения Aconitum monticola // Universum: Химия и биология: 2019. № 5(59). С. 18-21.
  16. Саноев З.И., Мирзаев Ю.Р., Ботиров Р.А., Арипова С.Ф. Донаксин гидрохлоридининг фармакологик хусусиятларини тажрибада ўрганиш // Инфекция, Иммунитет ва фармакология. 2019. № 2. Б. 212-216.
  17. Жураев О.Т., Ботиров Р.А., Валиев Н.В., Муталова Д.К., Садиков А.З., Сагдуллаев Ш.Ш. Технология производства субстанции 1-о бензоилнапеллина гидрохлорида, обладающего антиаритмическим свойством, из растительного сырья Aconitum monticola // Universum: Химия и биология: электрон. научн. журн. 2019. № 10(64). С. 19-21.
  18. Дусматова Д.Э., Маматханова М.А., Ботиров Р.А., Хажибаев Т.А., Мухаматханова Р.Ф., Шамьянов И.Д., Халилов Р.М. Изучение процесса экстракции сесквитерпеновых лактонов из корней Inula Grandis // Universum: Химия и биология: 2019. № 3(57). С. 34-39.
  19. Муталова Д.К., Ботиров Р.А., Жураев О.Т., Валиев Н.В., Садиков А.З., Сагдуллаев Ш.Ш. Контроль производства субстанции донаксина гидрохлорида // Universum:Химия и биология: электрон. научн. журн. 2019. № 10(64). С. 22-24.
  20.  A.A. Janibekov, T.X. Naubeev, G.A. Sabirova, K.J. Kusherbaev, Determnation of chemical structure of cyclolehmanoside A from Astragalus lehmannianus., News of the Academy of sciences of the Republic of Kazakstan, 2019, 434, 2, 50-54.
  21. Ботиров Р.А., Валиев Н.В., Жураев О.Т., Садиков А.З., Сагдуллаев Ш.Ш., Турсунова Ш.З. Технология производства алкалоида стахидрина из растения Capparis spinoza L // Universum: технические науки : электрон. научн. журн. 2020. № 9(78).С. 55-59. DOI - 10.32743/UniTech.2020.78.9-2.
  22. N. Mamadalieva, S. Bohmdorfer, G. Zengin, M. Bacher, A. Potthast, D. Akramov, A. Janibekov, T. Rosenau., Phytochemical and biological activites of Silene viridiflora  extractives.  Development and validation of a HPTLC metod for quantification of 20-hydroecdysone., Industrial Grops  Products, 2019, 129, 542-548
  23. Маматханова М.А., Исламова Ж.И., Халилов Р.М., Маматханов А.У. Технология производства антигельминтного средства из корней Ammothamnus Lehmannii, Химико фармацевтический журнал. 2020. –Том 54, –№9, – С.37-42. DOI: 10.30906/0023-1134-2020-54-9-37-42. 54, pages 932–937 (2020)
  24. Маматханов А.У., Халилов Р.М., Маматханова М.А., Комплексная переработка корневищ с корнями Rhaponticum carthamoides с получением субстанции экдистена, суммы флавоноидов и липидного концентрата, Химико фармацевтический журнал., 2020. –Том 54, –№10, – С.42-46. DOI: 10.30906/0023-1134-2020-54-10-42-46.
  25. M.A. Agzamova, A.A. Zhanibekov, M.D. Alanya, A.V. Shkhirtladze ans V.D. Mshvildadze., New cycloartane glicoside from Astragalus mucidus. Chemistry of Natural compounds. Vol.56, No. 6. P. 1085-1087 November, 2020.
  26. M.A. Agzamova, G. M. Dushanova, H.A. Rakhmatov, A.A. Zhanibekov., The Anatomical Structure of Leaves and Thorns Plants Astragalus pterocephalus Bunge, Growing in Uzbekistan., American Journal of Olant Sciences, 2020, 11, 569-577.
  27. Саноев А.И. Сагдуллаев Ш.Ш, Гусакова С.Д, Хидоятова Ш.К, Мукаррамов Н.И, Влияние условий сверхкритической углекислотной экстракции жмыха амаранта на выход экстракта и содержание в нем сквалена, Химия растительного сырья, 2020. №2. С. 315–322. DOI: 10.14258/jcprm.2020026257.
  28. Youssef, F.S., Mamatkhanova, M.A., Mamadalieva, N.Z., Zengin, G., Aripova, S.F., Alshammari, E., Ashour, M.L., Chemical profiling and discrimination of essential oils from six ferula species using gc analyses coupled with chemometrics and evaluation of their antioxidant and enzyme inhibitory potential, Antibiotics, (2020) Antibiotics, 9 (8), статья № 518, pp. 1-12 DOI: 10.3390/antibiotics9080518
  29. Абдурахманов Б.А., Халилов Р.М., Сотимов Г.Б. Изучение процесса экстракции гиперицина из надземных частей Hypericum scabrum и Hypericum perforatum // Химия растительного сырья. 2021. №1. С. 299–307. DOI: 10.14258/jcprm.2021018277.
  30. Маматханов А.У., Ахмедходжаева Х.С., Маматханова М.А., Халилов Р.М. Эстрогенподобные вещества надземной части Ferula tschimganica // Химико фармацевтический журнал. –2021, –Том 55, –№3, – С.28-33. DOI: 10.30906/0023-1134-2021-55-3-28-33.
  31. Tukhtasheva V.F., Rejepov J., Djakhangirov F.N., Zakhidova L.T., Halilov R.M., Saidkhodjayeva D.M. Antiprostatic activity of ferulene in male rats // International Journal of Current Research and Review. – 2021, – Vol 13. – Issue 07. – P.4-8. DOI: http://dx.doi.org/10.31782/IJCRR.2021.13720.
  32.  Duschanova Guljan, Botirov Rozali, Valiev Nematjon. Anatomical Structure of the Vegetative and Generative Organs of Haplophyllum Perforatum (Rutaceae) Growing in the Conditions of Uzbekistan // Asia Life Sciences. Volume - 11, Issue 0430 Apr 2021. Journal ID: ALS-18-04-2021-5585.

33 K.V. Raimova, Z.V. Turdieva, A.B. Bozorboeva, N.G. Abdulladjonova, A.D. Matchanov, G.B. Sotimov Development of a method for drying above-ground part of plants Urtica dioica L, Crataegus pontica L. Academicia an InternationalMultidisciplinary Research Journal. Vol. 11, Issue 5, May 2021 p.1288-1293. DOI: 10.5958/2249-7137.2021.01556.1 (IF.: SJIF2021=7,492)

34 Д.Т.Асилбекова, Х.М.Бобокулов, Ш.Ш.Сагдуллаев, Г.Б.Сотимов Исследование липидов и эфирного масла корня Glycyrrhiza glabra, произрастающей в Узбекистане  ХПС 2021 г. №2. С.238-241.

35.Маматханова М.А., Абдуллаева Ф.А., Котенко Л.Д., Халилов Р.М., Маматханов А.У. Cтандартизация надземной части Ferula tenuisecta // Фармацевтический вестник Узбекистана. –Ташкент, 2021. –№1. –C. 47–51.

36. Ботиров Р.А., Садиков А.З., Сагдуллаев Ш.Ш., Турсунова Ш.З. / «Capparis spinosa ўсимлигидан стахидрин алкалоидини олиш» // - Тошкент. Ўзбекистон Фармацевтик хабарномаси -2021. -№1. -Б 43-47. 

37. Duschanova Guljan, Botirov Rozali, Valiev Nematjon. Anatomical Structure of the Vegetative and Generative Organs of Haplophyllum Perforatum (Rutaceae) Growing in the Conditions of Uzbekistan // Asia Life Sciences. Volume - 11, Issue 0430 Apr 2021. Journal ID: ALS-18-04-2021-5585.

38. Z.I.Sanoev, I.T. Abdinazarov, A.I.Sanoev, T.T.Khamroev, S.D. Rakhimboev, S.Z.Rashidov Study of antihypoxic activityof dry grape seed extract under normal conditions// Oriental journal of medicine and pharmacology  23.09.22 ISSN: 2181-2799 p.6-13 DOI:https;//doi.org/10.37547/supsci-ojmp-02-03-02

39. Дусчанова Г.М., Г.Б. Сотимов, Базарова А.Б. //Анатомо-гистологическое строение стебля Cistanche salsa семейство Orobanchaceae vent Хоразм Маъмун академияси ахборотномаси: №6/1 (90),2022,45-48б.

40. Х.У.Ходжаниязов, Y.Joh, M.Karak, С.Абдуллаев, Р.Ботиров, О.З.Садиков, Ш.Ш.Сагдуллаев, Б.Т.Ибрагимов, K.Torikal// Алкосиметил гуруҳлари томонидан фаоллаштирилган бир реакторли олигосахаридлар синтези/ Ўзбекистон Республикаси Фанлар академиясининг маърузалари Тошкент. 2022. №1. 69-73 Б.

41. М.А Амонов, Б.А Абдурахманов, Г.Б Сотимов, Р.М Халилов, А.Д Матчанов// Содержание тяжелых металлов, макро–микроэлементов в надземных и подземных органах Аcorus cаlamus произрастающего в Узбекистане/ Электронный журнал Universum технические наука 2022г. №2 (95). Ч-5, С.34-38

42. Маматханов А.У., Хажибаев Т.А., Халилов Р.М. //Ajuga turkestanica – альтернативный источник для производства экдистена/ Химия растительного сырья. 2022. №1. С. 309–318. DOI: 10.14258/jcprm.2022019271.

 

Laboratoriya xodimlari:

https://aps.uzicps.uz/teachers?page=1&search=&department_id=11